Krewo i Wołkowysk

Mając 4 lata Jadwiga Andegaweńska została zaręczona z Wilhelmem Habsburgiem, ośmioletnim wówczas księciem Styrii, Karyntii i Tyrolu. Związek ten, zwany w ówczesnym prawie związkiem na przyszłość (sponsalia pro futuro), wymagał jednak fizycznego dopełnienia po dojściu obu stron do pełnoletniości. Gdyby do tego nie doszło, strona zrywająca związek musiała ponieść ustalone w umowie koszty. Z punktu widzenia interesów możnowładców małopolskich, małżeństwo Jadwigi z Habsburgiem było znacznie mniej atrakcyjnym rozwiązaniem niż oddanie jej ręki wielkiemu księciu Litwy. Również Jagiełło miał interes w tym, aby zabiegać o rękę królowej. Ślub z Jadwigą oznaczał pomoc polską przeciw Zakonowi Krzyżackiemu oraz wsparcie w starciu z Moskwą i Złotą Ordą w walce o dominację na ziemiach ruskich. Korzyści te przekraczały 200 tys. florenów, które miano wypłacić (i w końcu wypłacono) Habsburgowi tytułem odszkodowania.

Ustalenia między stronami zawarte zostały w wystawionym w Krewie 14 sierpnia 1385 r. dokumencie, zwanym aktem unii krewskiej. W istocie był to bardziej dokument prywatny, wymieniający warunki związku między Jadwigą i Jagiełłą, niż międzynarodowy układ. Najważniejsze z nich to obietnica ochrzczenia się przez Jagiełłę, zawarcia małżeństwa z Jadwigą, objęcia polskiego tronu, uwolnieniu polskich jeńców przebywających na Litwie oraz dokładania starań do odzyskania ziem utraconych w przeszłości zarówno przez Litwę, jak i Polskę.

Najwięcej kontrowersji budziło zarówno wówczas, jak i dziś zdanie: „…książę Jagiełło przyrzeka także kraje swoje Litwy i Rusi wieczyście wcielić (łacińskie applicare) do korony Królestwa Polskiego”. Dla panów polskich była to obietnica bezwarunkowego wcielenia Litwy do Polski, dla Litwinów zaś – zapowiedź połączenia obu państw z zachowaniem ich odrębności.

Wystawiony w Wołkowysku 11 stycznia 1386 r. dokument uznający Jagiełłę za króla Polski był konsekwencją umowy krewskiej. 2 lutego w Lublinie dokonano formalnej elekcji Jagiełły na tron polski (jeszcze wtedy poganina!), 15 lutego nastąpił chrzest (nadano wówczas Jagielle imię Władysław), trzy dni później ślub z Jadwigą, a 4 marca koronacja. Unia personalna między Polską i Litwą stała się faktem.